ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η οχύρωση του ανατολικού μόλου του αρχαίου «μεγάλου λιμένος» κατασκευάστηκε μετά την οδυνηρή εμπειρία της πολιορκίας του Δημητρίου του Πολιορκητή το 305-304 π.Χ. Από την περιγραφή του Διόδωρου προκύπτει ότι τα τείχη της περιοχής υπέστησαν πλήρη καταστροφή όταν οι «ταλαντιαίοι πετροβόλοι» των εχθρών συνέτριψαν τις πολιορκητικές μηχανές, που είχαν εγκαταστήσει οι Ρόδιοι επί του ανοχύρωτου «χώματος» του λιμένος.. Στα όρια του σημερινού αρχαιολογικού χώρου περιλαμβάνεται το βορειότερο τμήμα του γραμμικά εξελισσόμενου τείχους του λιμανιού με την αρχαία αποβάθρα που καταλήγει σε ενισχυμένο μεταπύργιο τμήμα. Η διάταξη αυτή που περιελάμβανε δύο μεγάλων διαστάσεων ορθογώνιους πύργους διαμόρφωνε την βόρεια, προστατευμένη από ογκώδεις βράχους, απόληξη του μόλου. Την πάροδο υποβάσταζαν μεγάλα τόξα ,που στηρίζονταν σε λίθινες αντηρίδες κανονικά διατεταγμένες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αρχικά το κυρίως τείχος στρεφόταν δυτικά, προκειμένου να περιορίζεται το εύρος του στομίου του λιμένα.

ΤΕΛΟΣ 2ου - ΑΡΧΕΣ 1ου ΑΙΩΝΑ π.Χ.

Η ελληνιστική οχύρωση και οι ογκώδεις πύργοι παραμένουν σε χρήση με μικρές τροποποιήσεις. Διαπιστώνονται ενδείξεις διεύρυνσης του βορειότερου πύργου και υπερύψωσης της στάθμης της αποβάθρας, σε συνδυασμό με την προσθήκη δευτερευουσών αντηρίδων για δημιουργία υπόγειων αποθηκευτικών χώρων στο πλάτος των τόξων. Στη μορφή αυτή η οχύρωση αντιμετώπισε την νικηφόρα για τους Ροδίους πολιορκία του Μιθριδάτη το 88π.Χ.

ΜΕΣΑ 13ου ΑΙΩΝΑ μ.Χ.

Η υστεροβυζαντινή περίοδος και ιδιαίτερα ο 13ος αι. των Σταυροφοριών, που χαρακτηρίζεται από την της ηγεμονία της βυζαντινής οικογένειας Γαβαλά, είναι μία περίοδος ακμής για την πόλη της Ρόδου. Η εμπορική κίνηση είναι ιδιαίτερα αυξημένη και οι ανάγκες για τροφοδοσία της πόλης με αλεύρι οδήγησαν στην κατασκευή σειράς ανεμόμυλων στη βραχώδη προστασία του αρχαίου τείχους, κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του μόλου που ονομάζεται πλέον «μόλος των Μύλων». Συνεχές τείχος με ελλειψοειδή διατειχίσματα γύρω από τις βάσεις των ανεμόμυλων οριοθετούσε την ανατολική ευπρόσβλητη πλευρά του μόλου, ενώ στα δυτικά διαμορφωνόταν λίθινη πλατφόρμα –αποβάθρα. Στη βόρεια απόληξη του μόλου πανίσχυρο σκέλος τείχους ή προβλήτας πλάτους 8.00μ. στρεφόταν δυτικά ,συνεχίζοντας την προσπάθεια για τον περιορισμό του εύρους του στομίου του λιμένα .

ΜΕΣΑ 14ου ΑΙΩΝΑ μ.Χ.

-Είναι η περίοδος αναδιοργάνωσης της πόλης από το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ που την κατέλαβε το 1309.Το 135… αναφέρεται ότι ο μεγάλος μάγιστρος De Gozon «κατασκεύασε το μόλο και έκλεισε από τη θάλασσα το Μπούργκο της Ρόδου» . Πρόκειται για την κατασκευή της δυτικής πλευράς και της επέκτασης του μόλου προς τα βόρεια. Η κατάργηση της προβλήτας που περιόριζε το στόμιο του λιμένος έγινε ταυτόχρονα με την εγκατάσταση του σταθερού άκρου της αλυσίδας του λιμανιού, πιθανότατα όταν κτίστηκε ο πύργος του Naillac στο τέλος του 14ου –αρχές 15ου αι. Είναι σαφές από τις γραφικές απεικονίσεις της εποχής ότι κατά την περίοδο αυτή ο μόλος λειτουργούσε ως αποβάθρα με κανονικά διατεταγμένες διπλές σκάλες ,σε άμεση σχέση με τη λειτουργία της πλήρους σειράς ανεμόμυλων ο αριθμός των οποίων έφτανε τους 15

ΜΕΣΑ 15ου ΑΙΩΝΑ μ.Χ.

-Κατά την περίοδο αυτή της έντονης ανασφάλειας, μετά την εμπειρία της πολιορκίας των Μαμελούκων της Αιγύπτου το 1444 και τις καταστροφές που επέφερε στην πόλη , στη βόρεια απόληξη του μόλου κατασκευάζεται μικρό οχυρό στον πυρήνα του οποίου υψώθηκε ο επιβλητικός πύργος της Γαλλίας ή πύργος των Μύλων. Η κατασκευή του κομψού και πανύψηλου κυλινδρικού πύργου με τον ανεξάρτητο πυργίσκο σπειροειδούς κλιμακοστασίου και του προμαχώνα του λιμανιού χρονολογείται ακριβώς στο 1451και προχώρησε με την οικονομική ενίσχυση των Εβραίων ,τη συνοικία των οποίων προστάτευε.

ΜΕΤΑ ΤΟ 1480

Κατά τη διάρκεια της σκληρής νικηφόρας για τους Ροδίους πολιορκίας του Μωάμεθ Β’του Πορθητή ο πύργος των Μύλων υπέστη σχεδόν ολοσχερή καταστροφή και ανακατασκευάστηκε από τον μεγάλο μάγιστρο D’Aubusson που δεν μπόρεσε να διατηρήσει την ιδιαίτερα σύνθετη αρχική του διάταξη και μορφή. Το σπειροειδές κλιμακοστάσιο καταργήθηκε και διατηρείται μέχρι σήμερα σε ερειπιώδη μορφή. Ο πύργος έγινε χαμηλότερος και πιο συμπαγής και στον σφαιρικό τρούλο της κατώτερης στάθμης του δημιουργήθηκε άνοιγμα για την επικοινωνία των ορόφων με ξύλινη σκάλα. Οι ανεμόμυλοι συντηρήθηκαν ή ανακατασκευάστηκαν αφού η λειτουργία τους ήταν απαραίτητη για την πόλη.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Κατά την τουρκοκρατία η περιοχή του μόλου των Μύλων υποβαθμίστηκε καθώς ως λιμάνι λειτούργησε κυρίως το αγκυροβόλιο της κεντρικής περιοχής της θαλασσινής πύλης ,όπου εγκαταστάθηκε το Τελωνείο κλπ. Οι περισσότεροι ανεμόμυλοι καταργήθηκαν σταδιακά ,ιδιαίτερα μετά την κατασκευή του οχυρωματικού περιβόλου στο βορειότερο τμήμα του μόλου στο τέλος του 19ου αι. Είναι το μοναδικό μνημείο οχυρωματικής αρχιτεκτονικής Οθωμανικής περιόδου που σώζεται στην πόλη της Ρόδου, με την χαρακτηριστική πυροβολαρχία στραμμένη προς την ευάλωτη στρατηγικά περιοχή της Ακαντιάς.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΤΑΛΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η απόφαση της Ιταλικής διοίκησης να εγκαταστήσει το σύγχρονο λιμάνι της πόλης στον μόλο των Μύλων, κατασκευάζοντας νέα προκυμαία με διαμόρφωση των χερσαίων εγκαταστάσεων στα δυτικά του ,είχε ως αποτέλεσμα την οριστική εξαφάνιση του χαρακτήρα του επιθαλάσσιου οχυρού αρχικά ως προς το εσωτερικό της λεκάνης του εμπορικού λιμανιού.

Ο σχεδιασμός του συγκροτήματος των κτιρίων της εποχής αυτής αποδίδεται σε επώνυμους Ιταλούς αρχιτέκτονες και είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα ως νεότερα μνημεία της ιστορίας της Ρόδου.

ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΛΙΜΑΝΙ

Το λιμάνι υπέφερε ιδιαίτερα από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων κατά τον Β’παγκόσμιο πόλεμο ,οπότε καταστράφηκε ο τρίτος σωζόμενος ανεμόμυλος και το επίμηκες κτίσμα της ιταλοκρατίας ανάμεσα στους δύο νοτιότερους ανεμόμυλους συμπαρασύροντας και τμήμα του ανατολικού τείχους. Κατά την 10ετία του 1970 η τσιμεντένια προκυμαία επεκτάθηκε και κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του μόλου των Μύλων στερώντας εντελώς από το μνημειακό συγκρότημα τον επιθαλάσσιο χαρακτήρα του .Οι μεσαιωνικές τοιχοποιίες βυθίστηκαν σε μία τσιμεντένια πλατφόρμα και έχασαν εντελώς τον μνημειακό τους χαρακτήρα υποβαθμιζόμενες όλο και περισσότερο ανάμεσα σε νταλίκες και κοντέινερ .Μετά την κατασκευή του νέου λιμανιού της Ακαντιάς μεταφέρθηκε πρόσφατα η ιδιαίτερα οχλούσα για τις μνημειακές κατασκευές εμπορική κίνηση ,καθώς και η κίνηση των πλοίων της γραμμής από και προς τον Πειραιά.

ΣΗΜΕΡΑ

Στο μόλο των Μύλων λειτουργεί πλέον το τουριστικό λιμάνι και η συχνή κίνηση των μεγάλων κρουαζιερόπλοιων που διακινούν ετησίως εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες της Ρόδου δημιούργησε τις προϋποθέσεις αποκατάστασης –ανάδειξης των διαχρονικών ιστορικών κατασκευών με τη δημιουργία «Υπαίθριου Μουσείου». Στο πλαίσιο αυτό κινήθηκε και η επιλογή της ένταξης στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ-Νοτίου Αιγαίου (2007-2013) σε προτεραιότητα της περιμετρικής ανάδειξης του μόλου με την αποχωμάτωση- διαμόρφωση της θεσμοθετημένης ζώνης προστασίας πλάτους 10,00μ. σε χώρο κυκλοφορίας ,ανάπαυσης και θέασης των μνημείων όλων των ιστορικών περιόδων.